कल्पना चावला या भारताच्या पहिल्या महिला अंतराळवीर जयंती निमित्त मराठी भाषण/निबंध aironotics kalpna chavala
कल्पना चावला या भारताच्या पहिल्या महिला अंतराळवीर होत्या. त्यांचा जन्म १७ मार्च १९६२ रोजी हरियाणा राज्यातील करनाल येथे झाला. त्यांनी आपल्या जिद्द, मेहनत आणि प्रतिभेच्या जोरावर केवळ भारताचेच नव्हे, तर संपूर्ण जगाचे नाव उज्ज्वल केले. त्यांच्या अंतराळप्रवासाने संपूर्ण मानवजातीला प्रेरणा दिली.
बालपण आणि शिक्षण
कल्पना चावलांचे बालपण हरियाणामधील करनाल येथे एका मध्यमवर्गीय कुटुंबात झाले. त्यांचे वडील बंसी लाल चावला आणि आई संयोगिता चावला यांनी त्यांना शिक्षणासाठी प्रोत्साहन दिले. लहानपणापासूनच त्यांना आकाशात उडणाऱ्या विमानांची आणि तारकासमूहांची मोठी आवड होती. त्या सतत आकाशातील गूढ गोष्टींबद्दल जाणून घेण्याचा प्रयत्न करत.
कल्पनांनी करनालच्या ‘टागोर स्कूल’मधून आपले प्राथमिक व माध्यमिक शिक्षण पूर्ण केले. त्यानंतर त्यांनी चंदीगडच्या पंजाब अभियांत्रिकी महाविद्यालयातून एरोनॉटिकल इंजिनियरिंगमध्ये पदवी घेतली. त्या काळात मुलींनी या क्षेत्रात जाणे दुर्मिळ होते, पण कल्पनांनी आपल्या स्वप्नांचा पाठलाग केला आणि पुढील शिक्षणासाठी अमेरिकेत गेल्या.
१९८२ साली त्या पुढील शिक्षणासाठी अमेरिकेला गेल्या. त्यांनी टेक्सास विद्यापीठातून एरोस्पेस इंजिनियरिंगमध्ये मास्टर्स आणि नंतर पीएच.डी. पूर्ण केली. शिक्षण घेत असतानाच त्यांना नासाच्या (NASA) कार्यप्रणालीबद्दल प्रचंड उत्सुकता होती. त्यामुळे त्यांनी नासामध्ये प्रवेश मिळवण्यासाठी प्रयत्न सुरू केले.
कल्पना चावलांनी ‘नासा एम्स रिसर्च सेंटर’मध्ये काम करण्यास सुरुवात केली. त्याठिकाणी त्यांनी अनेक संशोधन प्रकल्पांमध्ये भाग घेतला. त्यांची मेहनत, हुशारी आणि प्रतिभेमुळे १९९४ मध्ये त्यांची नासाच्या अंतराळवीर गटात निवड झाली.
पहिला अंतराळ प्रवास (१९९७)
कल्पना चावलांचा पहिला अंतराळ प्रवास १९ नोव्हेंबर १९९७ रोजी सुरू झाला. त्या ‘कोलंबिया STS-87’ या अंतराळ यानातून अवकाशात झेपावल्या. या मोहिमेत त्यांनी विविध वैज्ञानिक प्रयोग केले आणि अंतराळात ३७६ तास घालवले. त्या अंतराळात प्रवास करणाऱ्या पहिल्या भारतीय महिला ठरल्या, ही संपूर्ण देशासाठी अभिमानाची गोष्ट होती.
त्यांच्या यशस्वी मोहिमेमुळे त्यांना जागतिक स्तरावर ओळख मिळाली. त्या फक्त भारतीय नव्हत्या, तर त्या संपूर्ण जगासाठी प्रेरणादायी व्यक्तिमत्त्व बनल्या.
दुसरा अंतराळ प्रवास आणि दुःखद शेवट (२००३)
कल्पना चावलांचा दुसरा अंतराळ प्रवास १६ जानेवारी २००३ रोजी सुरू झाला. त्या ‘कोलंबिया STS-107’ या मोहिमेचा भाग होत्या. या मोहिमेत त्यांनी अनेक वैज्ञानिक प्रयोग केले आणि विविध महत्त्वपूर्ण संशोधन पूर्ण केले.
पण दुर्दैवाने, १ फेब्रुवारी २००३ रोजी, कोलंबिया अंतराळ यान पृथ्वीवर परतताना हवामानातील तांत्रिक बिघाडामुळे हवेतच नष्ट झाले. या दुर्घटनेत कल्पना चावलांसह सातही अंतराळवीरांचा दुर्दैवी अंत झाला.
कल्पना चावलांची प्रेरणा
कल्पना चावलांचे संपूर्ण आयुष्य जिद्द, मेहनत आणि कठोर परिश्रमाचे प्रतीक आहे. त्यांनी अशक्यप्राय वाटणारे स्वप्न सत्यात उतरवले आणि संपूर्ण जगासमोर आदर्श ठेवला.
त्यांच्या स्मरणार्थ भारतात आणि जगभरात अनेक संस्था स्थापन करण्यात आल्या आहेत. नासाने त्यांच्या सन्मानार्थ ‘कल्पना चावला अवॉर्ड’ सुरू केला आहे. भारतातही अनेक शिक्षणसंस्थांना आणि शिष्यवृत्तींना त्यांचे नाव देण्यात आले आहे.
निष्कर्ष
कल्पना चावला यांचे जीवन हे स्वप्नांची पूर्तता करण्यासाठी कठोर मेहनत करण्याचा आदर्श आहे. त्यांनी सिद्ध केले की जिद्द, चिकाटी आणि परिश्रमाने कोणतीही उंची गाठता येते. त्यांचे जीवन आणि कार्य येणाऱ्या पिढ्यांसाठी नेहमीच प्रेरणादायी ठरेल.
