मराठी भाषा ही केवळ संवादाचे साधन नाही, तर ती महाराष्ट्राच्या संस्कृतीचे जिवंत प्रतीक आहे. तिच्या शब्दांत इतिहासाचा ठेवा आहे, तिच्या गप्पांत मातीचा सुगंध आहे, आणि तिच्या अभिव्यक्तीत अस्मितेचा अभिमान आहे. २७ फेब्रुवारी हा दिवस मराठी भाषेच्या गौरवासाठी साजरा केला जातो. हा दिवस म्हणजे आपल्या मातृभाषेच्या श्रीमंतीचा उत्सव, तिच्या अमृतमधुर स्वरांचा साज, आणि तिच्या साहित्यसंपदेचे वंदन करण्याचा सोहळा!. वि. वा. शिरवाडकर, ज्यांना संपूर्ण महाराष्ट्र “कुसुमाग्रज” या टोपणनावाने ओळखतो, हे मराठी साहित्यातील एक अढळ नक्षत्र होते. त्यांच्या लेखणीने मराठी साहित्याच्या विश्वात अमूल्य योगदान दिले. कवी, नाटककार, कादंबरीकार आणि विचारवंत म्हणून त्यांनी मराठी भाषा आणि साहित्य समृद्ध केले.
वि. वा. शिरवाडकर यांचा जन्मदिवस २७ फेब्रुवारी हा मराठी राजभाषा दिन म्हणून साजरा केला जातो. कुसुमाग्रज हे केवळ एक लेखक नव्हते, तर ते मराठी मनाला चेतवणारे विचारवंत होते. त्यांच्या लेखणीने महाराष्ट्रातील साहित्य, नाटक आणि सामाजिक जाणीव समृद्ध केली. नटसम्राटसारख्या अजरामर नाटकांपासून ते विशाखासारख्या हृदयस्पर्शी कवितांपर्यंत त्यांच्या साहित्यात मराठी संस्कृतीचा गंध आहे. त्यांच्या स्मृतीला वंदन !
“मराठी भाषा ही केवळ संवादाचे साधन नाही, ती आपल्या अस्मितेचा अभिमान आहे!”
लाभले आम्हांस भाग्य बोलतो मराठी। जाहलो खरेच धन्य ऐकतो मराठी। धर्म, पंथ, जात एक जाणतो मराठी। एवढ्या जगात माय मानतो मराठी ॥
“लाभले आम्हास भाग्य, बोलतो मराठी, जाहलो खरेच धन्य, ऐकतो मराठी!” मराठी भाषेचा प्रवास आदिम काळापासून आजवर सतत समृद्ध होत गेला आहे. संतांनी तिला भक्तीचा ओलावा दिला, वीरांनी तिला रणशूरतेचा आवेश दिला, कवींनी तिला काव्याचा साज चढवला, आणि सामान्य माणसाने तिला आपल्या दैनंदिन जीवनाचा भाग बनवला.
मराठी भाषेच्या गाभ्यात संतवाणीचे अमृत मिसळले आहे. संत ज्ञानेश्वरांच्या ओवीबद्ध ज्ञानेश्वरीत मराठीचे गोडवे गायले गेले. संत तुकारामांच्या अभंगांनी मराठीला भक्तिरसाची गोडी दिली. संत नामदेव आणि संत एकनाथ यांच्या रचनांनी मराठी भाषेला समाजप्रबोधनाचा सशक्त आधार दिला. त्यामुळे मराठी ही केवळ शब्दांची वीण नाही, तर आत्म्याला स्पर्श करणारा एक भावनिक अनुभव आहे. संभाजी महाराजांच्या काव्यातून मराठीला पराक्रमाचे बळ मिळाले. शाहिरांच्या पोवाड्यांतून स्वातंत्र्याचा हुंकार उमटला. अण्णाभाऊ साठेंच्या साहित्याने मराठीला संघर्षाची धार दिली. मराठी भाषा ही रणांगणातील गरजाही व्यक्त करू शकते आणि गगनभेदी टाळ्यांमध्ये दुमदुमणारे अभंगही गाऊ शकते !
१९६० साली महाराष्ट्राची स्थापना झाल्यानंतर मराठीला अधिकृत राजभाषेचा दर्जा देण्यात आला. मात्र, भाषेच्या वृद्धीसाठी अधिक प्रयत्न होणे आवश्यक होते. याच भावनेतून महाकवी कुसुमाग्रजांच्या जयंतीदिनी, २७ फेब्रुवारी रोजी, मराठी राजभाषा दिन साजरा करण्याचा निर्णय घेण्यात आला. हा दिवस म्हणजे मराठी भाषेचा महापर्व आहे, जिथे तिच्या विविध रूपांचा उत्सव साजरा केला जातो. राज्याची भाषा म्हणून मराठीला जरी अधिकृत स्थान मिळाले असले, तरीही तिच्या वापरात अजूनही मर्यादा आहेत. प्रशासनातील अनेक कामकाज आजही इंग्रजीत होते, न्यायालयीन दस्तऐवज इंग्रजीतच लिहिले जातात, आणि सरकारी संकेतस्थळेही पूर्णपणे मराठीत उपलब्ध नाहीत. मराठीला प्रशासनात सशक्त केलं पाहिजे,
सरकारी कार्यालयांमध्ये मराठीचा सक्तीने वापर करावा.
| न्यायालयीन कामकाज मराठीतून व्हावे.
सर्व शासकीय संकेतस्थळे आणि सरकारी माहिती मराठीत उपलब्ध व्हावी.
मराठी भाषेच्या अस्तित्वाचा गोडवा फक्त साहित्यापुरता मर्यादित न राहता, तो शासन, न्यायव्यवस्था आणि व्यवसाय क्षेत्रातही झिरपायला हवा!
१. शिक्षण आणि मराठी भाषा शिक्षणव्यवस्थेत इंग्रजीचे प्रमाण वाढत असताना मराठी भाषेच्या शिक्षणाला अधिक गती देणे आवश्यक आहे.
२. डिजिटल युग आणि मराठी भाषा तंत्रज्ञानाच्या नव्या पर्वात मराठीलाही आपली ओळख निर्माण करावी लागेल. मराठी ब्लॉग, संकेतस्थळे आणि पॉडकास्ट यांचा विकास करणे आवश्यक आहे. मराठी ई-बुक्स, ऑडिओबुक्स आणि ऑनलाईन ग्रंथालये यांचा प्रचार वाढवावा.
३. व्यवसाय आणि उद्योगांमध्ये मराठीचा वापर, बऱ्याच आस्थापनांमध्ये, हॉटेल्समध्ये आणि मॉल्समध्ये इंग्रजीचे वर्चस्व दिसून येते. स्थानिक व्यवसायांमध्ये आणि जाहिरातींमध्ये मराठीला अधिक महत्त्व दिले पाहिजे.
४. मराठी चित्रपट आणि नाट्यकला यांना बळ, मराठी चित्रपटसृष्टीने अनेक उत्तम चित्रपट दिले आहेत. त्यांचा प्रचार आणि प्रसार अधिक झाला पाहिजे. पारंपरिक नाटकं, लोककला आणि संगीत यांना सरकारने अधिक प्रोत्साहन द्यायला हवे.
५. सोशल मीडियावर मराठीचा प्रभाव वाढवणे, आजच्या तरुणाईने ट्विटर, फेसबुक, इंस्टाग्राम आणि यूट्यूबसारख्या माध्यमांवर मराठीत अधिकाधिक लेख, पोस्ट्स आणि माहिती शेअर केली पाहिजे.
१. मराठीला अभिमानाने जपणे, मराठी केवळ बोलायची नाही, तर तिला जगायचं आहे.
2. मराठीचे ग्लोबलायझेशन, जागतिक स्तरावर मराठी साहित्य, चित्रपट आणि संगीत पोहोचले पाहिजे.
3. मराठीत विज्ञान आणि संशोधन, विज्ञान, तंत्रज्ञान आणि वैद्यक क्षेत्रांमध्ये मराठीतून अधिक ज्ञान निर्माण झाले पाहिजे.
“मराठी भाषेच्या गोडव्याला विसरू नका, तिच्या अस्तित्वाचा अभिमान सोडू नका, ही भाषा आपल्या मातीचा गंध आहे, ती जपायला विसरू नका!”
