सूर्याप्रमाणे तेज दिसणारे व्यासपीठ, आणि व्यासपीठावरील अध्यक्ष गुरुजन वर्ग, चंद्राप्रमाणे शितल छाया देणारे परीक्षक आणि चांदण्याप्रमाणे चमकणाऱ्या माझ्या विदयार्थी मित्रांनी सर्वांना माझा नमस्कार.
आजचा हा दिवस स्वराज्याचे स्वप्न साकार करणाऱ्या स्वाभिमानी जाधवांची कन्या तर भोसल्यांची सुन राजमाता जिजाऊंची जयंती स्वराज्यसंस्थापक छत्रपती शिवाजीराजे आणि प्रतापशाली संभाजीराजे या दोन छत्रपतींना घडविणाऱ्या मातेचा जन्म दिवस.
आई ही जगातील सर्वात महान योद्धा आहे. आई म्हणजे प्रेम, आपुलकी, त्याग, सहनशीलता, प्रेरणा, जिद्द, संयम, सामर्थ्य यांचा संगम आहे. आणि या सर्व गुणांचे सर्वात मोठे उदाहरण म्हणजे स्वराज्यजननी जिजाबाई शाहजीराज् भोसले म्हणजेच राजमाता जिजाऊ.
राजमाता जिजाऊंनी प्रतिकूल परिस्थितीवर मात करून छत्रपती शिवाजी महाराजांना घडवले. जिजाऊंनी शिवरायांच्या मनात स्वराज्याची कल्पना जागवली. मुघलांच्या अन्यायाचा पर्दाफाश करण्यासाठी स्वतःचे सरकार स्थापन करण्याचे महत्त्व त्यांना कळले. स्वराज्य निर्माण करण्यासाठी त्यांनी शिवरायांवर नितांत श्रद्धा निर्माण केली.
जिजाऊंचा जन्म 12 जानेवारी 1598 रोजी महाराष्ट्रातील विदर्भातील बुलढाणा जिल्ह्यातील महकर तालुक्यातील सिंदखेड गावात झाला, त्या मराठा लखुजी राजे जाधव यांच्या कन्या होत्या. सिंदखेडमध्येच त्यांनी राजकारण आणि युद्धकलेत प्रभुत्व मिळवले होते. पुढे जिजाऊंनी त्याचा उपयोग शिवरायांना शिक्षण देण्यासाठी केला. डिसेंबर १६०५ मध्ये जिजाबाईंचा दौलताबाद येथील शहाजी राजांशी विवाह झाला.
१६३० साली शिवनेरी किल्ल्यावर छत्रपती शिवाजींचा जन्म झाला. जिजाऊ तरुण शिवाजी राजांकडे राहण्यासाठी पुण्यात आल्या होत्या. तेव्हा पुण्याची अवस्था फार वाईट होती. शहाजी राजांचे विश्वासू सहकारी दादोजी कोंडदेव यांच्या मदतीने पुणे शहराचा पुनर्विकास झाला. प्रत्येक महत्त्वाच्या प्रसंगी जिजाऊंनी शिवाजी राजांना भक्कम मार्गदर्शन केले. महाभारत आणि रामायणातील कथा सांगून राष्ट्र आणि धर्माला न्याय देण्याचा धडा शिवाजी महाराजांना शिकवला.
